موسیقی

کاسه

باغلاما نیز مانند تمامی سازهای مضرابی مشابه، دارای دو نوع کاسه یکپارچه یا اصطلاحا یک تکه و ترکه ای می باشد. نوع ترکه ای از اتصال ترکه های چوب در کنار هم ایجاد شده که موجب تشکیل کاسه می شوند. برای ساخت کاسه اغلب از از تنه درختانی چون توت، شاه بلوط، آلوش، افرا، ماهون و.. استفاده می شود.

صفحه ساز

این بخش که به منظور ایجاد صدا، بسیار مهم و اصلی محسوب می شود، بر روی دهانه کاسه قرار گرفته و خرک بر روی آن نصب می شود. جنس صفحه رویی از چوب درختان تیره مانند افرا، کاج، صنوبر و.. می باشد و نقش مهمی در کیفیت و طنین صدا دارد.

دسته و پرده

دسته ساز باید استحکام و سهولت لازم برای نواختن را داشته باشد. برای ساخت دسته معمولا از چوب هایی مانند بلوط، گردو، ماهون و... استفاده می شود. درختی كه چوبش را برای ساخت ساز به کار می گیرند، باید رگه دار بوده و گره ای نداشته باشد.

این چوب ها به شكل مثلثی بریده می شوند و به اندازه طول دسته جدا می شوند. پس از اینكه به اندازه لازم در کوره خشک شدند، در برخی قسمت های بالای خَرَک سوراخ هایی با زاویه ۱۵ درجه تعبیه می شود. سپس قسمت هایی از دسته محاسبه شده و به منظور پرده بندی، علامت گذاری می شود.

پرده ها معمولاً از نخ پلاستیکی مشکی تهیه می شوند. تعداد پرده ها در باغلامای دسته کوتاه 19 و در باغلامای دسته بلند ۲۴ عدد است.

به منظور بستن پرده ها بر روی دسته در ابتدا آن ها را می پیچانند و پس از ۴ بار گردش دور دسته، گره می زنند. پرده ها باید به صورتی روی دسته بسته شوند كه قابلیت حركت و جابه جایی داشته باشند.

گوشی ها

گوشی ها بر روی سر دسته ساز قرار می گیرند. برروی ساز باغلاما ۷ عدد گوشی وجود دارد که دقیقا به اندازه سیم ها می باشند. ۴ سوراخ روی سر دسته و ۳ سوراخ در کناری آن ایجاد شده که گوشی ها داخل آن ها قرار می‌گیرند. سیم ها نیز به دور گوشی ها پیچیده شده و به وسیله آنها نیز کوک می شوند. گوشی ها از چوب درختانی مانند مَمرَز، بلوط و شمشاد تهیه می شوند. ساختار گوشی از پایین به بالا ضخیم می شود و با یك انحراف كوچك، سوراخی در برآمدگی اش كنده می شود، تا سیم بتواند از میانش عبور كند.

خرک، شیطانک و سیم گیر

خرك، شیطانک و سیم گیر باغلاما وظیفه نگه داری سیم ها را بر عهده دارند.

خرك میانی كه مهمترین خرك بر روی ساز است سیم ها را از سطح كاسه جدا كرده و برای تشكیل صدایی مناسب قابل جابجایی است. این خرك حدود 8 تا 10سانتی متر از سمت پائین كاسه ساز واقع شده كه باید نه خیلی بلند باشد نه خیلی كوتاه. شكاف های كوچكی بر روی آن ایجاد می کنند، تا سیم ها را از میانش عبور دهند.

خرک بالایی یا همان شیطانک در انتهای دسته پیش از شروع سرپنجه و پرده ها قرار گرفته است. كه وظیفه كاهش طول سیم ها از دسته به بخش مركزی است.

خرک تحتانی یا همان سیم گیر، در انتهای صفحه بر روی لبه کاسه مستقر شده تا سیم ها در بین شیار های آن گره بخورد و ثابت بمانند.

خرك ها معمولاً از شاخ، استخوان، عاج و چوب درختانی سخت چون شمشاد ساخته می شود.

جنس فلوت اصالتا از چوب ساخته می شود و بخشی از ساز های محلی هم به حساب می آید .ولی در نمونه امروزی و ارکستری از انواع فلزهایی مانند نقره و یا طلا ساخته می شود. فلوت از سه بخش اصلی تشکیل شده است که شامل 1- سرساز که قسمتی است که نوازنده در آن می دمد. 2- بدنه قسمتی که از دو قسمت دیگر بلندتر است و حفره هایی برای تولید صوت در آن وجود دارد. 3-پایه که در قسمت انتهایی فلوت قرار دارد. بیشترین نوع فلوتی که در ارکستر سمفونیک استفاده می شود فلوت کلیددار است محدوده صوتی فلوت حدود 3 اکتاو است. فلوت های رایج عبارتند از فلوت باس، فلوت آلتو، فلوت پیکولو و…

ساز پیکلو از سازهای فرعی ارکستر سمفونیک است و بیشتر در ارکسترهای نظامی استفاده می شود و صدایی بسیار شبیه به صدای فلوت کلید دار ولی محدوده صوتی آن کمی بسیار بالاتر از فلوت است.

1- ابوا و کرآنگله هر دو دوزبانه

ساز ابوا به طول 65 سانتی متر است و حفره های آن مخروطی شکل است از جمله سازهای بادی چوبی اصلی در ارکستر سمفونیک است و کر آنگله از سازهای فرعی ارکستر سمفونیک است صدایی مانند ابوا دارد ولی کمی بم تر انتهای این ساز شبیه یک گلابی است و سری این ساز خمیده است.

ساز کلارینت از چند بخش تشکیل شده است بخش اول آن ابتدای این ساز است که شبیه به منقار است و یک طرف آن صاف است برای نواختن آن قسمت دهنی ساز کامل در دهان یا بین دندان ها قرار می گیرد بدنه این ساز یک لوله استوانه ای مانند سایر سازهای بادی است انتهای آن نیز مخروطی شکل است و حفره های روی بدنه از فلوت بیشتر است و به همین دلیل نواختن کلارینت کمی سخت تر از فلوت می شود. کلارینت باس از سازهای فرعی خانواده کلارینت هاست و صدای آن یک اکتاو از صدای کلارینت بم تر می باشد.

2- فاگوت کنتر فاگوت هر دو دوزبانه

ساز فاگوت مانند سایر سازهای بادی، لوله ای شکل است در واقع دو لوله روی هم قرار دارد دهنی ساز مانند یک نی باریک و منحنی شکل است که داخل دهان قرار می گیرد این ساز از نوع سازهای دو زبانه ای است.ساز کنتر فاگوت در مقایسه با فاگوت بم تر است و می توان گفت بم ترین ساز ارکستر به شمار می رود.

رنگ صدای ساز های بادی چوبی

هر کدام از سازهای خانواده ی ساز های بادی چوبی شخصیتی بسیار ویژه دارند و شباهت رنگ صدای آن ها بسیار کمتر از شباهت رنگ صدای ساز های زهی به یکدیگر است.

تفاوت صدای نقره ای فلوت، و صدای گرفته و تودماغی أبوا بیش از تفاوت صدای ویولن و ویولاست. رنگ صدای ویژه ی هر ساز بادی چوبی بیش از هر چیز از روش به نوسان درآوردن هوا در آن نشئت می گیرد.

نوازندگان فلوت و پیکولو بر لبه ی دهانی ساز می دمند؛ مانند کسی که برای ایجاد صدا بر دهانه ی بطری بدمد.

(نوازنده ی رکوردر، سازی از خانوادهی فلوت ، در دهانی (سوت) شکل این ساز میدمد). بقیه ی ساز های بادی چوبی برای ایجاد صدا از یک زبانه ی نوسان ساز کمک می گیرند.

صدای سازهای بادی به چه صورت است؟

صدای سازهای بادی ارتباط مستقیمی با ظاهر آنها دارد یعنی سازهایی که باریک تر هستند و اندازه لوله های آن کمتر است صدای آنها زیرتر است اما سازهایی که لوله های آن ضخیم تر است و اندازه لوله های آن بلندتر است صدای بم تری دارند. در سازهای بادی، ضخامت و طول لوله ثابت است. حال نوازنده با فشردن کلیدها یا بستن سوراخ ها و حفره های روی لوله های سازهای بادی، طول لوله را کم و یا زیاد کرده و صداهای بم و زیر با طول موج های مختلف ایجاد می کند.